Tháng 7.2025, cả nước có 61.460 hộ kinh doanh thành lập mới với vốn đăng ký 12.400 tỉ đồng, nâng tổng số hộ kinh doanh thành lập mới trong 7 tháng lên gần 536.200, tăng 165% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, số hộ chuyển thành doanh nghiệp còn thấp, cần giải pháp quyết liệt để đạt mục tiêu Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân đã đặt ra.
Hộ kinh doanh: Hồ hởi xen lẫn e ngại
Chị Hoàng Thu Hồng (45 tuổi) là chủ cửa hàng kinh doanh ăn uống tại Đông Hà (Quảng Trị) sau nhiều năm suy nghĩ đã quyết định “nâng cấp” cửa hàng của mình thành mô hình hộ kinh doanh. “Việc nâng cấp này không hẳn là để thu hút thêm khách hàng mà tôi nhìn thấy những ưu thế, lợi thế kể từ khi Nghị quyết 68 và Nghị quyết của Quốc hội về phát triển kinh tế tư nhân ra đời. Đó là rõ hơn tư cách pháp lý để tham gia các giao dịch dân sự, thương mại, tăng niềm tin với khách hàng, đối tác và cơ quan quản lý và đặc biệt là được hưởng các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước, như vay vốn ưu đãi, tham gia chương trình khuyến khích kinh doanh hoặc đào tạo kỹ năng”, chị Hồng lý giải.
Trường hợp của chị Hồng điển hình cho 61.460 hộ kinh doanh thành lập mới trong tháng 7.2025 đưa tổng số hộ kinh doanh thành lập trong 7 tháng đạt gần 536.200 hộ, tăng 165% so với cùng kỳ. Con số ấn tượng này cũng cho thấy các giải pháp cắt giảm thủ tục để đăng ký hộ kinh doanh đã mang lại hiệu quả.
Hồi đầu tháng 7.2025, Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định số 2353/QĐ-BTC về việc công bố thủ tục hành chính mới ban hành, được sửa đổi, bổ sung trong lĩnh vực thành lập và hoạt động của hộ kinh doanh. Theo đó các thủ tục và thời gian trả lời đã nhanh gọn, tạo điều kiện thuận lợi hơn rất nhiều. Đáng chú ý là chủ hộ kinh doanh hoặc người được ủy quyền thực hiện thủ tục đăng ký hộ kinh doanh gửi hồ sơ đăng ký thành lập hộ kinh doanh đến cơ quan đăng ký kinh doanh cấp xã nơi hộ kinh doanh đăng ký trụ sở hoặc cơ quan đăng ký kinh doanh cấp xã bất kỳ trong phạm vi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nơi hộ kinh doanh đăng ký trụ sở.
Trường hợp hồ sơ đủ điều kiện cấp, cơ quan đăng ký kinh doanh cấp xã cấp Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh và gửi thông báo về cơ quan thuế quản lý trực tiếp hộ kinh doanh cho hộ kinh doanh trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ ngày nhận hồ sơ.
Đối với trường hợp đăng ký qua mạng thông tin điện tử: Người nộp hồ sơ sử dụng tài khoản định danh điện tử để đăng nhập vào Hệ thống thông tin về đăng ký hộ kinh doanh. Trường hợp hồ sơ đủ điều kiện cấp đăng ký hộ kinh doanh, cơ quan đăng ký kinh doanh cấp xã thực hiện cấp đăng ký hộ kinh doanh và thông báo cho hộ kinh doanh về việc cấp đăng ký hộ kinh doanh.
Với những quy định mới này, việc thành lập hộ kinh doanh đã trở nên dễ dàng, thuận tiện hơn rất nhiều so với trước kia. Thế nhưng, việc chuyển từ hộ kinh doanh thành doanh nghiệp lại cần những trợ lực mới.
Cần thêm nhiều ưu đãi
Số liệu của Cục Thuế, trong 6 tháng đầu năm 2025, đã có 13.699 hộ kinh doanh đang nộp thuế khoán chuyển sang kê khai theo phương pháp đầy đủ. Cùng thời gian, có 1.474 hộ chuyển đổi lên doanh nghiệp. Nếu đặt bên cạnh con số trên 100.000 doanh nghiệp được thành lập từ đầu năm thì chuyển biến này còn chậm.
Về phía hộ kinh doanh khi chuyển đổi thành doanh nghiệp có một số lo lắng chính như: Tâm lý e ngại thủ tục phức tạp, thuế phí tăng cao; lo ngại bị kiểm tra, thanh tra nhiều; thiếu các cơ chế hỗ trợ thiết thực, hiệu quả, đúng lúc từ Nhà nước.
“Vấn đề phải nộp thuế cao hơn là một trong những lý do khiến các họ kinh doanh như chúng tôi ngại “vươn mình” thành doanh nghiệp – anh Trần Minh Công, một chủ hộ kinh doanh vật liệu xây dựng ở phường Hà Đông, Hà Nội cho hay – nhất là việc phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo luật thuế hiện hành ở mức 20%, cao hơn khi là hộ kinh doanh. Còn có vấn đề về các thủ tục khác”.
Tối ngày 4.8, tại Phiên họp lần thứ nhất của Ban Chỉ đạo triển khai Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Phạm Minh Chính (trưởng ban chỉ đạo) thẳng thắn nhìn nhận: “Nhìn chung chuyển biến còn chậm so với yêu cầu, nhất là cơ chế, chính sách đáp ứng sự phát triển mạnh hơn, nhanh hơn, hiệu quả hơn của doanh nghiệp; thủ tục hành chính, phân cấp phân quyền còn vướng mắc ở Trung ương và địa phương; nguồn lực hỗ trợ còn hạn chế cả về cơ chế, chính sách và nguồn lực tài chính”.
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính xây dựng nhóm chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh về thuế và quy trình thuế, kết nối thuế, thúc đẩy hộ kinh doanh trở thành doanh nghiệp, doanh nghiệp nhỏ thành doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp lớn thành doanh nghiệp toàn cầu, đa quốc gia. Bộ Tài chính cũng được giao nhiệm vụ xây dựng cơ chế hỗ trợ hạ tầng (điện, tiền thuê đất, phí, lệ phí).
Đối với Thuế thu nhập doanh nghiệp, có hiệu lực từ ngày 1.10.2025 tới đây đã có những ưu đãi đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ với thuế suất 15% áp dụng đối với doanh nghiệp có tổng doanh thu năm không quá 3 tỉ đồng; thuế suất 17% áp dụng đối với doanh nghiệp có tổng doanh thu năm từ trên 3 tỉ đồng đến không quá 50 tỉ đồng. Đáng chú ý, Nghị quyết 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân nêu 8 trường hợp được hỗ trợ thuế, phí, lệ phí. Trong đó, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong 3 năm kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu.
Tại các cuộc họp gần đây, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng đề cập tới nhiều giải pháp để hộ kinh doanh chuyển mình thành doanh nghiệp. Việc đầu tiên là rà soát, sửa đổi hoặc bãi bỏ những quy định pháp luật không còn phù hợp với thực tiễn kinh doanh nhỏ. Phải có một hệ thống pháp lý riêng biệt cho doanh nghiệp siêu nhỏ – những doanh nghiệp chuyển đổi từ hộ kinh doanh – với chế độ kế toán đơn giản, mức thuế linh hoạt hơn theo quy mô và doanh thu. Cần có cơ chế ưu đãi vay vốn, tạo điều kiện tiếp cận các chương trình tín dụng nhỏ thông qua ngân hàng chính sách, quỹ bảo lãnh tín dụng.
Ông Đậu Anh Tuấn – Phó Tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận định, Việt Nam cần có một nhóm chính sách thực sự đột phá để thúc đẩy khu vực hộ và cá nhân kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp chính thức.
Theo ông Tuấn, việc này không chỉ khơi dậy tinh thần khởi nghiệp, mà còn góp phần giúp các hộ mạnh dạn bước vào khu vực chính thức. Một khi hộ kinh doanh chuyển sang doanh nghiệp, họ có cơ hội tiếp cận các chính sách hỗ trợ, cải thiện quản trị và mở rộng hoạt động.
“Nếu có thêm nhiều doanh nghiệp nhỏ được hình thành và hoạt động bài bản thì Việt Nam sẽ dần có thêm lực lượng doanh nghiệp vừa và lớn – tạo nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững trong dài hạn. Đây là hướng đi phù hợp với mục tiêu của Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, đặt ra mục tiêu cả nước có 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030 và 3 triệu vào năm 2045”, ông Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh.