Giữa đại ngàn Ngọc Linh trầm mặc và hoang sơ, nơi mây phủ quanh năm, có một con người lặng lẽ miệt mài gìn giữ một báu vật quý giá của núi rừng – đó là “Sâm dây Ngọc Linh”. Người ấy chính là ông Văn Bá Du, cựu chiến binh trở về từ mặt trận 579 – chiến trường Campuchia, nay được đồng đội và bạn bè trìu mến gọi là: “Chuyên gia Cao sâm dây”.
Người lính và cơ duyên với sâm Ngọc Linh
Ông Văn Bá Du sinh ra tại Quảng Nam – vùng đất được mệnh danh là “thủ phủ của sâm Ngọc Linh”. Lớn lên trong những năm tháng chiến tranh, ông nhập ngũ khi vừa tròn mười tám tuổi, tham gia chiến đấu tại chiến trường Campuchia từ tháng 4/1979. Những năm tháng binh nghiệp không chỉ rèn cho ông ý chí sắt đá, mà còn đưa ông đến một cơ duyên đặc biệt – cơ duyên gắn bó cả đời với thảo dược quý của đại ngàn.
Trong một lần đóng quân nơi rừng sâu, ông gặp được một thầy thuốc già, người dân tộc thiểu số – vị được xem là “báu vật sống” của tri thức y học dân gian. Cảm nhận được tinh thần ham học và sự chất phác của ông Du, người thầy ấy đã truyền dạy cho ông bí quyết chưng cất cao xương động vật, cùng với kiến thức về thảo dược rừng. Trong số đó, đặc biệt quý giá là kiến thức về loài sâm dây mọc trên đỉnh cao Ngọc Linh – từ lâu đã được người bản địa sử dụng như một vị thuốc quý để bồi bổ cơ thể, chữa suy nhược và tăng cường thể lực.
Hành trình đi tìm và giữ lại giống sâm dây quý hiếm
Trở về quê hương sau khi rời quân ngũ, ông Du chứng kiến cảnh những cánh rừng nguyên sơ bị tàn phá, và những bụi sâm dây dần biến mất bởi nạn khai thác bừa bãi. Với kiến thức học được và tình yêu với núi rừng, ông quyết tâm bắt đầu một hành trình đơn độc nhưng đầy ý nghĩa: Tìm lại và bảo tồn giống sâm dây quý hiếm.
Suốt hơn 10 năm qua, ông băng rừng, lội suối, tìm từng bụi sâm còn sót lại. Nhưng thay vì khai thác, ông mang những gốc sâm ấy về vườn ươm, trồng, chăm sóc, và nghiên cứu điều kiện sinh trưởng của loài sâm dây này.
Qua nhiều năm miệt mài, ông đã thành công trong việc trồng sâm dây ở độ cao trên 1.400m – nơi hội tụ đủ điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng lý tưởng cho sự phát triển của loài sâm quý. Không thuốc hóa học, không canh tác công nghiệp, ông chọn cách trồng thuận tự nhiên, để sâm “lớn lên như ngày xưa tổ tiên đã trồng”.
Nâng tầm giá trị: Từ cây sâm đến giọt cao tinh túy
Không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn, ông Du còn trăn trở làm sao để người dân và thị trường hiểu đúng giá trị của sâm dây Ngọc Linh. Trong một chuyến đi Hàn Quốc, ông có cơ hội tham quan những nhà máy chế biến cao sâm hiện đại. Từ đó, ông bắt tay vào nghiên cứu quy trình sản xuất Cao sâm dây Ngọc Linh – một sản phẩm kết hợp giữa phương pháp cổ truyền và kỹ thuật hiện đại.
Quy trình sản xuất cao sâm của ông đòi hỏi sự kỳ công và nghiêm ngặt:
-
Sâm phải từ 4 năm tuổi trở lên, được thu hoạch đúng mùa.
-
Được sơ chế bằng nước tinh khiết, chưng cất nhiều giờ.
-
Tuyệt đối không phụ gia, không chất bảo quản, giữ nguyên vẹn mùi vị và dược tính tự nhiên.
Ông tâm niệm: “Cao sâm phải sạch như đất rừng nơi nó lớn lên. Chỉ như vậy mới giúp con người khỏe mạnh, mà còn giữ trọn linh hồn của núi.”
Hiện nay, sản phẩm Cao sâm dây Ngọc Linh của ông đang trong giai đoạn thử nghiệm hoàn thiện. Nhiều đơn vị phân phối dược liệu, thực phẩm chức năng và các tổ chức nghiên cứu y học cổ truyền đã bày tỏ mong muốn hợp tác, mở ra cơ hội đưa sản phẩm vươn xa.
Giấc mơ về một thương hiệu OCOP mang bản sắc đại ngàn
Với ông Văn Bá Du, sâm dây Ngọc Linh không chỉ là một loại cây thuốc, mà còn là “linh khí của đất” – một phần hồn cốt của núi rừng. Bởi thế, ông luôn kiên định với triết lý: Không chạy theo số lượng, không đại trà hóa. Mỗi sản phẩm cao sâm được tạo ra đều mang trong đó hơi thở của rừng, sự kỳ công, và lòng thành kính đối với thiên nhiên.
Ông vẫn thường xuyên đến từng bản làng, hướng dẫn bà con cách trồng sâm đúng kỹ thuật, vừa để bảo tồn, vừa để giúp đồng bào thoát nghèo, vươn lên bằng chính những gì thiên nhiên đã ban tặng.
Trong tương lai, ông kỳ vọng xây dựng một mô hình sản phẩm OCOP cho sâm dây Ngọc Linh, có chỉ dẫn địa lý rõ ràng, truy xuất được nguồn gốc, và đạt tiêu chuẩn dược liệu Việt Nam – để sâm dây không chỉ là cây thuốc, mà còn là niềm tự hào của người dân nơi đây.
Từ sâm đến người – Một hành trình ngược về cội nguồn
Câu chuyện của ông Văn Bá Du không chỉ là hành trình đi tìm và giữ lại một loài cây quý, mà còn là hành trình của một con người đi ngược dòng đời để quay về với cội rễ. Từ người lính ngoài chiến trường trở thành người canh giữ những gốc sâm giữa đại ngàn Ngọc Linh, ông mang trong mình không chỉ tri thức, mà còn là tâm huyết và đạo lý với đất mẹ.
Giữa thời đại hiện đại nhiều xô bồ, những con người như ông chính là nhịp cầu nối giữa truyền thống và phát triển, giữa thiên nhiên và con người – những người âm thầm giữ hồn cho đất rừng Việt Nam, giữ lấy niềm tin cho tương lai của dược liệu bản địa.
Phương Đình Nguyễn – CĐ.Sức Khỏe